KRALENDIJK – Bonaire is de enige Nederlandse gemeente die alleen maar bereikbaar is per vliegtuig. Op het luchthaventje is meteen duidelijk dat dit eiland nu geen deel meer uitmaakt van de Antillen: het paspoort wordt er voortaan nagekeken en gestempeld door een agent van de marechaussee, net als op Schiphol.
Vandaag wordt op het eiland een referendum gehouden waarbij ruim 9600 stemgerechtigden mogen zeggen of de pas verworven status van bijzondere gemeente van Nederland ze wel bevalt.
Die status is op 10 oktober ingevoerd, maar al van vóór die datum was er twijfel onder een flink gedeelte van de Bonairianen of dat wel het beste voor ze was. Met de aansluiting bij Nederland kwam de euthanasiewetgeving, het homohuwelijk en legale abortus op ze af en dat spoorde niet met de eigen traditie. Ook zouden de bewoners niet dezelfde sociale voorzieningen krijgen als in Nederland, dus wat was het waard, die aansluiting bij het verre moederland?
Van die angst of twijfel is nu maar weinig te voelen. Slechts aan kleine dingen zoals de marechaussee op de luchthaven is goed te zien dat er wat is veranderd, maar eigenlijk gaat twee maanden na de staatkundige verandering het dagelijkse Bonairiaanse leven grotendeels zijn oude gangetje.
“Er wordt ondertussen een dialyse centrum en een mortuarium bij het ziekenhuis gebouwd. Daar zaten de Bonairianen al 20 jaar op te wachten. Ze hebben nu allemaal een ziektekostenverzekering, het afvalwater van de cruiseschepen wordt eindelijk gezuiverd voor het weer de zee in gaat en de middelbare scholieren hebben gratis nagelnieuwe schoolboeken uit Nederland ontvangen, maar de impact van dit soort veranderingen is nog niet goed voelbaar”, zegt Marieke Serruys, beleidsmedewerker van het Bonairiaanse bestuur: “de uitwerking van het nieuwe belastingstelsel is nog onduidelijk, de gepensioneerden menen er op achteruit te gaan, maar er is na 10 oktober geen grote golf van onvrede over het eiland gespoeld waardoor het referendum is gaan leven.”
“Als de aansluiting bij Nederland de Bonairianen niet bevalt, kunnen we er best nu over praten. Als we moeten wachten op het eerste evaluatiemoment over vijf jaar en de mensen zijn er niet blij mee, hebben we pas in 2020 de gewenste status”, zegt gedeputeerde Anthony Nicolaas van staatkundige structuur, voorstander van een lossere associatie met Nederland met meer autonomie voor het eiland.
Coalitiepartner UPB vindt het al lang goed en heeft de kiezers opgroepen thuis te blijven. “We krijgen een niveau van voorzieningen dat we nooit zelf hadden kunnen betalen,” zegt politicus Ramoncito Booi die in de vorige eilandelijke regering over de band met Nederland heeft onderhandeld. Hetzelfde argument hanteert de oppositie maar die noemen het “uit de hand van Nederland eten” en vrezen daardoor eigen zeggenschap in te leveren.
Als de opkomst vandaag minder is dan de helft van de stemgerechtigden, heeft het referendum geen rechtsgeldigheid. Dan blijft huidige situatie bestaan en wordt de ingeslagen weg verder bewandeld. Mocht er toch een meerderheid tegen de huidige gang van zaken zijn, dan moet Nederland tegen heug en meug weer naar de onderhandelingstafel.