Koningin Beatrix begint vandaag aan een tiendaags bezoek aan de zes Caribische eilanden van het Koninkrijk. Ze wordt vergezeld door prins Willem-Alexander en prinses Maxima. Het is haar eerste bezoek sedert de ontbinding van de Antillen. Op 10 oktober van vorig jaar zijn de kleinere eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba (BES) speciale gemeenten van Nederland geworden. De grotere eilanden Curaçao en St. Maarten zijn nu aparte, autonome landen, zoals Aruba dat al was sedert 1986.
Hoewel vorig jaar de schulden van alle eilanden gedeeltelijk werden gesaneerd door Nederland, botert het niet met het moederland. De laatste tijd is er sprake van vinnig protest tegen de Nederlandse gang van zaken op de kleine eilanden. Behalve op Aruba, valt op de grote eilanden steeds vaker het woord “onafhankelijkheid”.
De PVV heeft drie jaar geleden gesuggereerd de eilanden van de Nederlandse Cariben te koop te zetten op Marktplaats, maar wie denkt dat die kleine rotsen in de Caribische Zee alleen maar profiteren van hun band met het moederland en dat Nederland niets heeft aan de eilanden in “de West”, heeft het verkeerd. Het is niet voor niets dat de vorstin om de vijf jaar trouw de moeite neemt haar Caribische onderdanen te bezoeken en de band met alle eilanden aan te halen.
Curaçao
Wat heeft Nederland aan Curaçao?
– Er is in de jaren zeventig en ook weer twee jaar geleden gezocht naar olie en gas in de territoriale wateren van Curaçao. De resultaten daarvan worden geheim gehouden, maar het is nagenoeg zeker dat er olie en gas aanwezig is; het wordt immers in het nabijgelegen Venezuela in grote hoeveelheden opgepompt. Rond Curaçao zit de olievoorraad diep en exploitatie is alleen maar rendabel bij een voldoende hoge olieprijs. Maar die stijging zit er vanzelf aan te komen.
– Trustkantoren op de eilanden van de voormalige Antillen helpen honderden in Nederland gevestigde multinationals of ultra rijke individuen met hun “belastingsplanning”. In combinatie met de belastingregels in Nederland is Curaçao essentieel voor het minimaliseren – sommige zeggen ontduiken – van belastingen. Het gaat over bedrijven en personen van over de hele wereld en het gaat om vele tientallen miljarden die passeren langs de “Antillen-route”.
– Met de economische opkomst van Zuid-Amerika is het geo-economische belang van Curaçao enorm gegroeid. Nederland wil het eiland gebruiken als handelsspringplank naar een continent waar forse groeicijfers worden gerealiseerd.
– Ondanks dat de Isla-raffinaderij op Curaçao oud is, versleten en erg vervuilend, wordt die installatie – ooit de grootste ter wereld – nog steeds gezien als strategische infrastructuur van het Koninkrijk.
– Honderden welgestelde ‘pensionados’ genieten in hun tweede woning onder het Curaçaose zonnetje van de excellente lokale fiscale voordelen die speciaal voor dit soort vijftigplussers zijn ontworpen.
– Curaçao is van geopolitiek en militair strategisch belang voor Nederland en de VS: op het eiland is een grote Nederlandse militaire aanwezigheid en een Amerikaanse ‘Forward Operation Location’ (FOL) basis.
Wat heeft Curaçao aan Nederland?
– De schuldsanering die is afgesproken in de aanloop tot 10-10-10 loopt nog. Diverse ontwikkelingsprojecten zitten in wisselende fases van afwikkeling. De lokale zakenlieden profiteren daarvan en hopelijk ook de lokale bevolking.
– Het Nederlandse paspoort geeft ook voor de Caribische houders onbelemmerd entree tot bijna alle landen ter wereld. De paspoorten van de omringende landen niet.
– Voor Curaçaose tieners is er na hun middelbare school weinig of geen gelegenheid om verder te studeren op het eiland. Er vertrekken jaarlijks rond de vijfhonderd van de slimste Curaçaose koppen naar Nederland. Die kunnen daar met een studiebeurs terecht voor kwaliteitsonderwijs.
– Toerisme is de motor van de Curaçaose economie. Met bijna veertig procent vormen de Nederlandse vakantiegangers de grootste groep. In 2010 kwamen er een recordaantal van 140.183 naar het eiland.
Wat is het probleem?
Na 10-10-10 is er een coalitie aan de macht gekomen van partijen die niet aan de onderhandelingstafel hebben gezeten in de jaren dat de nieuwe staatkundige verhouding tussen Nederland en het autonome Curaçao werden afgesproken. De vroegere coalitie is in oktober van vorig jaar akkoord gegaan met verregaande Nederlandse controle op financiën en justitie. De toenmalige oppositie was daar faliekant tegen en die hebben nu de macht. Eén partij in de nieuwe coalitie bepleit openlijk de Curaçaose onafhankelijkheid. De andere partijen willen minder betutteling van Nederland.
Er is al een jaar ruzie tussen de oude en de nieuwe machthebbers waarbij wederzijds beschuldigingen van corruptie worden geuit. Nederland heeft zich willen bemoeien met de hitsige Curaçaose politieke ruzies en wordt nu beschuldigd van inmenging in lokale aangelegenheden.
St. Maarten
Wat heeft Nederland aan St. Maarten?
– Trustkantoren (zie Curaçao)
– Strategische positie: zoals Aruba en Curaçao een voorpost moeten worden voor de Nederlandse handelsbelangen in Zuid-Amerika, zo moet St. Maarten dat worden voor de Grote Antillen (Hispaniola, Cuba, Jamaica, Puerto Rico) en overige eilanden. Dat is een regio waar bijna 40 miljoen mensen wonen. Princess Juliana International Airport is nu al de tweede luchthaven in de noordoostelijke Cariben. Het is de ‘hub’ voor passagiers die komen aanvliegen uit alle kleinere Caribische eilanden en die door willen vliegen naar de VS of Europa (met Air France/KLM), en vice versa.
Wat heeft St. Maarten aan Nederland?
– Schuldsanering en ontwikkelingsprojecten (zie Curaçao)
– Paspoort
– Toerisme uit Nederland
Wat is het probleem?
St. Maarten voelt nog steeds de dwingende Nederlandse hand. Ze werden verplicht om samen met Curaçao een gemeenschappelijke centrale bank op te richten en ze moeten van Nederland met Aruba en Curaçao één Procureur-generaal delen. Ze hadden gehoopt met het verkrijgen van de autonomie ook daar hun eigen gang in te kunnen gaan. Nederland – zo vinden de St. Maartense politici van het hele politieke spectrum – bemoeit zich nog steeds te veel met hun eiland en toont te weinig vertrouwen dat ze het zelf kunnen redden. Er wordt nu door de oppositie openlijk over onafhankelijkheid gesproken.
St. Eustatius
Wat heeft Nederland aan St. Eustatius?
Op het eilandje dat de helft zo groot is als Schiermonnikoog functioneert een olieopslagplaats van ruim 13 miljoen vaten olie. Die capaciteit wordt in de komende jaren verdubbeld. Nu het eiland een gemeente is van Nederland, vallen de miljoenen aan belastingen die dat opbrengt toe aan de Nederlandse schatkist. Als er dadelijk goed wordt onderhandeld met eigenaar NuStar, kan uit die opbrengst niet alleen gemakkelijk de begroting gedekt worden van het eiland, er blijft dan nog ruim over om in Nederland of op de andere BES-eilanden leuke dingen mee te doen.
Wat heeft St. Eustatius aan Nederland?
Er zijn betere voorzieningen, betere gezondheidszorg en beter onderwijs beloofd, maar daar is in het eerste jaar van de nieuwe gemeentelijke status nog niet veel van terecht gekomen.
Wat is het probleem?
Statia was het enige eiland dat bij het referendum over de staatkundige toekomst voor het behoud van de Antillen had gekozen. Nu hebben ze een ongewilde status die ook nog eens een keer slecht blijkt te werken. Er is onvoldoende tijd genomen om de overstap naar de nieuwe gemeentelijke status voor te bereiden. Hoe klein het eiland ook is, de problemen waren groter dan waar men in ambtelijk Den Haag had op geanticipeerd. Met de mentaliteit van “we komen het hier wel even regelen” is het misgelopen.
Op Statia is een groep burgers een petitie begonnen die ze tijdens het bezoek van de koningin op 4 november willen overhandigen. ‘We zijn niet tegen de nieuwe constitutionele situatie, maar tegen de uitwerking ervan’, is de teneur.
Saba
Wat heeft Nederland aan Saba?
Op de Sababank, het rif voor de kust van het kleinste eilandje van het koninkrijk, is al in de jaren tachtig olie ontdekt. Voor exploitatie is alle wet- en regelgeving reeds op orde. Het probleem is dat de Sababank ook een rijk, delicaat maritiem natuurgebied is dat nog niet zo lang geleden tot zeereservaat is verklaard.
Wat heeft Saba aan Nederland?
Saba ondervindt dezelfde problemen als Statia en Bonaire nu ze een gemeente van Nederland zijn geworden: er zijn beloften gedaan die niet goed worden nagekomen.
Wat is het probleem?
Zelfde probleem als op Bonaire en Statia: teloorgang van de kleine eilandelijke economie door de hoge belastingdruk, levensduurte schiet de hoogte in door de introductie van de dollar, Nederlandse regels worden te snel doorgevoerd en de manier van aanpakken wordt niet geaccepteerd door de lokale bevolking. De bevolking voert actie.
Bonaire
Wat heeft Nederland aan Bonaire?
– Als de relatie met Curaçao verder verzuurt, kan Bonaire bepaalde functies van dat eiland overnemen (zie Curaçao). Door de gemeentelijke status heeft Nederland op Bonaire dan meer grip op de situatie.
– Bonaire – met amper 15.000 inwoners – is voor vele rijke Nederlanders de ideale plek om een huis te hebben en tot rust te komen. De dichtheid per duizend inwoners aan BN-ers en mensen uit de Quote 500 is waarschijnlijk het grootst op Bonaire.
Wat heeft Bonaire aan Nederland?
Zie Saba en St. Eustatius
Wat is het probleem?
Bonaire moest het grote voorbeeld worden van hoe de BES eilanden als gemeenten van Nederland zouden floreren als nooit tevoren. De overgang is echter niet goed voorbereid en is te bruusk en met te weinig begrip voor de lokale gevoeligheden doorgevoerd. De aansturing gebeurt door Den Haag en dat zit veel te ver weg van Kralendijk, niet alleen qua afstand, maar in alle opzichten.
De Bonairiaanse politici hadden geen zin om af te branden bij hun achterban toen van ze werd verwacht de Nederlandse wetgeving in te voeren betreffende abortus, euthanasie en het homohuwelijk. Ze hebben afwachtend gereageerd op hoe de gemeentelijke status zou uitpakken.
De Nederlandse stugheid in combinatie met de constante wisselingen in het Bonairiaanse bestuur heeft voorlopig het eerste jaar van de nieuwe status doen mislukken. De bevolking laat met grote demonstraties haar onvrede blijken.
Steeds als de BES eilanden door Nederland worden gehouden aan Nederlandse plichten, vragen de eilanden zich af waarom ze dan ook niet dezelfde rechten krijgen.
Aruba
Wat heeft Nederland aan Aruba?
Precies hetzelfde als aan Curaçao.
Wat heeft Aruba aan Nederland?
Precies hetzelfde als Curaçao, er komen enkel minder Nederlandse toeristen: Aruba is meer op Amerikaanse toeristen gericht.
Wat is het probleem?
Met Aruba zijn er het minste problemen. Bij de laatste verkiezingen in 2009 is de christendemocratische AVP aan de macht gekomen die zonder lastige coalitiepartners kan regeren en een zo rimpelloze mogelijke verhouding met Nederland nastreeft, in tegenstelling tot de MEP die voorheen de macht had en ook vaak overhoop lag met Nederland. Al sinds mensenheugenis wisselen deze partijen elkaar af aan de macht.
Nederland formuleert nog wel kritiek. Zo zou er volgens een recent rapport van Justitie nog vriendjespolitiek heersen en nepotisme, maar, zo staat ook in het rapport, daar wordt blijkbaar aan gewerkt op de door Nederland aanbevolen wijze.
De drie eilanden Aruba, Curaçao en St. Maarten, die nu autonome landen zijn binnen het koninkrijk, hebben “last” van hun kleinschaligheid: het is moeilijk om voor goed bestuur voldoende gekwalificeerd (politiek) personeel te vinden en de bevolking rekent op haar politici voor allerhande gunsten. Het is moeilijk om de Nederlandse standaard en manier van aanpakken toe te passen onder Caribische omstandigheden, Corruptie was en is er overal, onder alle besturen en regeringen en ligt steeds overal op de loer.
Aruba reikt Nederland de hand, St. Maarten maakt een wegwerpgebaar en Curaçao maakt ruzie, maar allemaal zijn het strategieën om de Hollandse bemoeienis en de Haagse pottenkijkers zo veel mogelijk buiten de deur houden.